De schaduwkant van een zonovergoten land

"Verwacht geen ode aan Italië en dus zeker geen liefdesverklaring. Zie het eerder als een goedbedoelde oproep. Als een brief aan Italië, aan het land en aan zijn volk. Lees het maar als een boze liefdesbrief." Dat schrijft Ine Roox, buitenlandjournalist van De Standaard, in haar boek Italië: De schaduwkant van een zonovergoten land.

Net als Ine Roox koester ik al jaren een verregaande passie voor alles wat met Italië te maken heeft. Ik mijmer over het tongstrelend lekkere eten, de schoonheid van Rome, de zangerige klanken van het Italiaans. Maar Italië heeft ook een andere kant, en dat weet ik. Uit eerste hand, omdat ik er woonde en zelf te maken kreeg met onvriendelijke ambtenaren die vaker niet dan wel aanwezig waren, oneindige rijen bij het postkantoor, schandalig lage salarissen en overvloedige stakingen in het openbaar vervoer. En uit andere boeken, want Roox’ boek over het andere gezicht van Italië is niet het eerste dat daarover is geschreven. Toch geeft ook dit boek weer een aardig inkijkje in het soms ondoorgrondelijke karakter van een land dat tot ieders verbeelding spreekt.

Aan de hand van vijftien verhalen met thema’s als politiek, maffia, emigratie en cultuur schetst Ine Roox een beeld van voornamelijk de problemen die in Italië spelen. Het is bij vlagen ontluisterend om te lezen hoe spilziek de Italiaanse overheid is: in het dorpje Comitini op Sicilië, bijvoorbeeld, wonen welgeteld 960 mensen, maar er zijn maar liefst 65 gemeenteambtenaren in dienst. De kosten voor het Italiaanse parlement rijzen de pan uit. De wereldwijde crisis in combinatie met de vastgeroeste Italiaanse arbeidsmarkt leidt tot la fuga dei cervelli: hoogopgeleide Italianen vertrekken momenteel massaal naar het buitenland omdat zij in eigen land geen kans krijgen. De maffia wordt geromantiseerd in boeken en films, maar houdt een groot deel van het Mezzogiorno, het zuiden van Italië, nog steeds in haar greep. Natuurlijk komt ook Berlusconi ter sprake, en dan met name de manier waarop hij van Italië een televisiekijkende natie heeft gemaakt die voor haar informatievoorziening vertrouwt op de vaak niet al te objectieve berichtgeving op tv. De macht die het Vaticaan nog altijd heeft zorgt ervoor dat onderwerpen als abortus, euthanasie en samenlevingscontracten nog altijd onbespreekbaar zijn. Bezuinigingen leiden tot wantoestanden in Italië’s rijke cultuursector. Al met al geen hoopgevend beeld.

En toch geeft Ine Roox ons hoop. In de Italiaanse maatschappij ontstaan eervolle initiatieven om dingen te veranderen. Een mooi voorbeeld is de antimaffiabeweging Libera Terra op Sicilië: op voormalig maffialand brengen Siciliaanse jongeren biologisch geteelde producten op de markt, zoals het wijnlabel Cento Passi, dat verwijst naar de afstand tussen het huis van antimaffiastrijder Peppino Impastato en dat van maffiabaas Tano Badalamenti. Hoewel hier en daar een tikkeltje belerend, is Italië: De schaduwkant van een zonovergoten land een waardevolle aanwinst in de boekenkast van iedere Italiëliefhebber.